Waarom veel Oekraïners tegen plan-Steinmeier zijn

Het gewelddadige protest van 31 augustus 2015.

Als de Duitse president Frank-Walter Steinmeier de Oekraïense taal machtig was, dan zou hij verbaasd zijn hoe vaak zijn naam wordt genoemd. Het gaat dan niet over de voormalige minister van Buitenlandse Zaken, maar om het vredesplan uit 2016 dat zijn naam draagt. Het plan-Steinmeier is simpel: er moeten eerlijke en transparante verkiezingen komen in de bezette gebieden van Oost-Oekraïne en die moeten voldoen aan de eisen die de Oekraïense wet aan verkiezingen stelt. In ruil daarvoor krijgen de gebieden een aparte status ofwel verregaande autonomie.

Rusland was van meet af aan voorstander van het plan-Steinmeier, waarmee de aanwezigheid van de door Rusland aangestuurde separatisten in de Donbas wordt gelegitimeerd. Duitsland en Frankrijk staan er in principe ook achter. De uitkomst van de verkiezingen ligt op voorhand vast. Rusland heeft de controle over de grens met de bezette gebieden, de media worden door Rusland geconstateerd en Rusland zal de kandidaten voor deze verkiezingen aanwijzen, zoals bij eerdere - niet erkende - verkiezingen al is gebeurd. Het is dus duidelijk wie straks de baas is in de autonome gebieden, ook al zijn die straks formeel weer Oekraïens.

Op 31 augustus 2015 stond in het parlement een grondwetswijziging op de agenda waarmee de bezette gebieden verregaande autonomie zouden krijgen - de bevoegdheid om zelf buitenlandse betrekkingen en economische banden aan te gaan, een eigen politiekorps. Dit voornemen leidde tot massale betogingen bij het parlementsgebouw die uitliepen op geweld waarbij vier soldaten van de Nationale Garde om het leven kwamen en er ook tientallen gewonden vielen.

Van de grondwetswijziging kwam het niet meer. Dat staat ook niet in het plan-Steinmeier. Dit plan vormt een bedreiging van de nationale veiligheid, omdat de opstand van de separatisten wordt gelegitimeerd. Maar voor sommige politiek analisten is de reactie van veel Oekraïners overtrokken. Andreas Umland van het Instituut voor Euro-Atlantische Samenwerking: ''Fatsoenlijke verkiezingen vereisen dat niet langer Rusland maar Oekraïne de controle heeft op de bezette gebieden, want alleen Oekraïne kan voor eerlijke en transparante verkiezingen zorgen.''

Het plan-Steinmeier staat niet op papier. Het is slechts een uitleg van de Minsk-akkoorden van september 2014 en met name februari 2015. Er zou een staakt-het-vuren komen, gevolgd door terugtrekking van de wapens door beide partijen. Eind 2015 zouden er lokale verkiezingen worden gehouden volgens de Oekraïense wet en daarna zouden de bezette gebieden autonomie verkrijgen. Ook zouden beide partijen hun gevangenen uitwisselen en moest Oekraïne amnestie verlenen aan iedereen die aan de kant van de door Rusland aangestuurde rebellen had gevochten.

Volgens politiek analist Volodimir Fesenko was het een grote fout van Oekraïne om het terugkrijgen van de controle over de grens als laatste te noemen in het akkoord van februari 2015. Zonder die controle zou het nog altijd mogelijk zijn om weer wapens naar Oekraïens grondgebied te brengen.

Het akkoord bleek niet te werken, vandaar dat Frank-Walter Steinmeier met een vereenvoudigde versie op de proppen kwam tijdens overleg met zijn collega's van Frankrijk, Oekraïne en Rusland. Er zouden verkiezingen moeten komen in de bezette gebieden die voldoen aan de Oekraïense wetgeving en onder toezicht van de OVSE. Als de OVSE constateert dat de verkiezingen eerlijk waren verlopen, dan krijgen de bezette gebieden autonomie en komt de grens met Rusland weer onder Oekraïense controle.

Het plan-Steinmeier werd niet op papier gezet en snel vergeten. Dit voorjaar veranderde dat. De nieuwe president Volodimir Zelenski kondigde aan dat hij snel een einde zou maken aan de oorlog. Politiek analist Umland ziet Oekraïne niet als de gedoemde verliezer. ''Het is belangrijk om het gesprek aan te gaan.'' Dat ziet ook Fesenko in: ''Oekraïne moet de Normandische Vier weer rond de tafel zien te krijgen, niet meer en niet minder.''

Bron: Kyiv Post