Het belang van de
gastransportleidingen
voor Oekraïne én Europa
Een belangrijke inkomstenbron
voor Oekraïne vormen de twee transportleidingen voor Russisch aardgas dat naar
achttien Europese landen vloeit, waaronder Duitsland, Italië en Frankrijk. Het
gaat om 39.800 kilometer aan pijpleidingen en pompinstallaties uit de jaren ’60
van de vorige eeuw, die dus inmiddels sterk verouderd zijn. Samen hebben ze een
jaarcapaciteit van 142,5 miljard kubieke meter aardgas.
In december 2014 besluiten
de Europese Unie en de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling om Oekrtransgaz,
de exploitant van de transportleidingen, leningen te verstrekken van
respectievelijk 150 en 200 miljoen euro voor de modernisering die ervoor moet
zorgen dat de (onderhouds)kosten met 20 procent omlaag gaan. Het staatsbedrijf
Naftogaz beschikt over ondergrondse opslag met een maximale capaciteit van 32
miljard kubieke meter aardgas.
Dat er voldoende aardgas
in de ondergrondse opslag zit, is van groot belang voor de Europese landen die
via Oekraïne gas van het Russische Gazprom ontvangen. Het duurt namelijk twee
weken voordat het in West-Siberië opgepompte gas bij bijvoorbeeld het
Oostenrijkse verdeelstation Baumgarten is beland. Bij een plotseling sterke
temperatuurdaling moet het ondergronds opgeslagen aardgas de toegenomen vraag
opvangen.
Er zijn meerdere
conflicten tussen Gazprom en Naftogaz, altijd weer over de gasprijs die volgens
Oekraïne te hoog is. Het land is gewend aan de ‘vriendenprijs’ die Rusland nog
jarenlang aan de voormalige Sovjetlanden heeft berekend en kan het maar
moeilijk accepteren dat van Russische zijde naar een marktconforme prijs wordt
gestreefd.
Een eerste conflict
hierover ontstaat in maart 2005, als Gazprom Naftogaz ook verwijt dat het
bedrijf voor eigen gebruik gas aftapt dat bedoeld is voor Europa. Op 1 januari
2006 draait Gazprom de kraan dicht. Dertien landen, vooral in Centraal-Europa,
worden de dupe van dit conflict. Bosnië en Herzegovina, Servië, Kroatië en
Macedonië komen helemaal zonder aardgas te zitten, Hongarije verliest 40
procent, terwijl Slovenië, Slowakije en Oostenrijk een derde van de aanvoer
kwijtraken. Ook Frankrijk moet het ineens met een kwart tot 30 procent minder
doen. Na vier dagen eindigt het conflict als Gazprom en Naftogaz een vijfjarig
contract sluiten.
Gaskraan weer dicht
Eind 2008 is het opnieuw
raak als Gazprom 1,9 miljard euro aan achterstallige betalingen opeist van
Naftogaz. Het conflict ontstaat op 24 november als het Oekraïense
energiebedrijf het niet eens is met de hogere gasprijs voor het komende jaar.
De Russische president Vladimir Poetin waarschuwt dat ‘de tijd van goedkoop
aardgas voorbij is’ en Gazprom draait op 1 januari 2009 de gaskraan
gedeeltelijk dicht. Een dag later melden Roemenië en Polen dat ze aanzienlijk
minder aardgas krijgen via Oekraïne. Roemenië ziet de aanvoer zelfs met 40
procent teruglopen.
Bulgarije, Griekenland,
Macedonië, Roemenië, Kroatië, Servië en Turkije zeggen op 6 januari dat ze geen
Russisch gas meer krijgen. Landen als Frankrijk, Duitsland en Polen spraken van
flinke vermindering van de toevoer. Nog weer een dag later valt de aanvoer van
aardgas aan Oostenrijk, Slowakije en Tsjechië volledig stil. Tienduizenden
Europeanen zitten zonder stroom, fabrieken vallen stil. Pas op 12 januari 2009
komt er een einde aan het conflict door tussenkomst van de Europese Unie.
Gasprijs verdubbelt
De Oekraïense premier
Joelia Timosjenko ondertekent een voor haar land onvoordelig langjarig contract
dat haar anderhalf jaar later later nog in de gevangenis doet belanden. De
prijs van het Russische aardgas verdubbelt bijna: van 169 naar 330 euro per
duizend kubieke meter. Daar gaat in april 2010 weer 92 euro vanaf als de
Russische president Dmitri Medvedev met zijn ambtgenoot Viktor Janoekovitsj een
overeenkomst - het Akkoord van Charkiv - sluit waarbij de pachtperiode voor het
gebruik van de Oekraïense marinehaven Sevastopol met 25 jaar wordt verlengd. De
Russische marine zou anders in 2017 weg moeten van de Zwarte Zee, zoals
Janoekovitsj’ voorganger eigenlijk wilde.
De korting gaat eraf als
Rusland in maart 2014 de Krim en Sevastopol annexeert. Het is meteen het
startsein van het meest recente conflict over het aardgas. Dit voorlopig
laatste conflict gaat over 3,1 miljard aan achterstallige betalingen én over de
prijs voor de komende winter. Pas op 30 oktober 2014 wordt een akkoord bereikt,
ook weer door tussenkomst van de Europese Unie. Naftogaz moet voortaan vooruit
gaan betalen en niet meer achteraf, zodat geen nieuwe schulden worden
opgebouwd.
Nord Stream
De conflicten leiden er
wel toe dat naarstig naar alternatieven wordt gezocht voor het gastransport
door Oekraïne. Nord Stream is zo’n alternatief, een gasleiding door de Oostzee
naar Duitsland. De aanleg begint in december 2005, ruim een half jaar na het
eerste conflict over de gasprijs. Gazprom bezit 51 procent van de aandelen, de
Duitse energiebedrijven Wintershall en E.ON de rest.
De Nederlandse Gasunie
stapt in 2007 in het project met 9 procent van de aandelen die verkocht zijn
door Wintershall en E.ON. Op 11 november 2011 wordt de transportleiding in
gebruik genomen. Er is ook sprake van een South Stream door de Zwarte Zee naar
Bulgarije. Dit land heeft echter de aanleg stilgelegd vanwege de sancties tegen
Rusland na de annexatie van de Krim, terwijl Gazprom in december 2014 zelf de
stekker uit het project trekt.
Dan zijn er ook nog
plannen voor een Nord Stream 2, eveneens door de Oostzee naar Duitsland.
Opnieuw met 51 procent van de aandelen voor Gazprom. Andere aandeelhouders zijn
opnieuw E.ON en Wintershall, maar nu ook het Oostenrijkse OMV, het Franse Engie
en Shell. Oekraïne is uiteraard fel tegen, want Nord Stream 2 betekent het
definitieve eind van het gastransport door dit land naar een groot deel van
Europa.
Volgens de inmiddels
afgetreden premier Arseni Jatsenjoek loopt Oekraïne er jaarlijks 2 miljard euro
aan transportvergoedingen kwijt.
In Europa zijn de meningen
verdeeld over Nord Stream 2. Italië is één van de felste tegenstanders, want
dit land heeft veel geld geïnvesteerd in de South Stream. Ook de Baltische
Staten en Polen worden met Nord Stream 2 gepasseerd, zodat ook deze landen
tegen de aanleg zijn. Het is de bedoeling dat de aanleg van de Nord Stream 2 in
2019 begint, als er al politieke overeenstemming wordt bereikt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten