Oekraïne (en Europa) wacht een nieuwe gascrisis

Overzicht van de ondergrondse opslagruimtes in Oekraïne.

Als Rusland komende winter stopt met het transporteren van aardgas richting Europa, dan kan dat voor grote problemen zorgen. Op z'n minst gaat de aardgasprijs fors omhoog vanwege de hierdoor gecreëerde schaarste in Europa, maar voor Oekraïne kan het nog veel slechter uitpakken. Er wordt namelijk al vijf jaar geen aardgas meer rechtstreeks van het Russische staatsenergiebedrijf Gazprom meer betrokken, maar vanuit Europese landen die hun aardgas wel van Gazprom krijgen en die dan weer doorverkopen aan Oekraïne.

Het Oekraïense energiebedrijf Naftogaz bereidt zich er op voor dat Oekraïne het op eigen kracht moet gaan redden, ook als de Nord Stream 2 nog niet in gebruik is of er zelfs helemaal niet komt. Gazprom heeft inmiddels zelf al toegegeven dat niet lukt om de Nord Stream 2 voor de jaarwisseling af te krijgen. Intussen heeft het Europese Unie bepaald dat een gasleverancier niet ook de zeggenschap mag hebben over een gastransportlijn. Gazprom is zowel de leverancier als de belangrijkste aandeelhouder (51 procent) van de Nord Stream 2.

Als de pijplijn vanuit Rusland naar Noord-Duitsland wel gereed komt, dan kan die 55 miljard kubieke meter aardgas rechtstreeks naar Europa transporteren. Dat maakt het gastransport via Oekraïne bijna overbodig. De jaarcapaciteit van het Oekraïense gastransportnet ligt namelijk op 65 miljard kubieke meter, er van uitgaande dat die capaciteit dan ook tot het uiterste wordt benut.

Het lopende contract voor het transporteren van Russisch aardgas via Oekraïne naar Europa eindigt op 31 december dit jaar. Er wordt met de Europese Unie als bemiddelaar onderhandeld in Brussel over een nieuw contract tussen Gazprom en Naftogaz. Gazprom maakte aanvankelijk geen haast, maar heeft inmiddels toch weer het initiatief genomen en in de loop van deze maand gaan de partijen opnieuw om de tafel.

Het aflopende contract is gebaseerd op het maximaal benutten van het Oekraïense transportnet, terwijl het nieuwe contract slechts een aanvulling betreft op de capaciteit van de Nord Stream 2. De positie van Gazprom is daardoor sterk. De Russische president Vladimir Poetin waarschuwde afgelopen donderdag dat Oekraïne komende winter zonder aardgas kan komen te zitten als het dwars gaat liggen bij de onderhandelingen. ''Stel je voor: geen transport, geen aardgas voor Oekraïne'', zei hij tijdens en persconferentie.

Oekraïne is dus gewaarschuwd. Naftogaz gaat uit van het slechtst denkbare scenario, waarbij Oekraïne ook geen aardgas meer uit Europa krijgt. Algemeen directeur Andri Kobolev heeft al aangekondigd dat er een recordhoeveelheid van 20 miljard kubieke meter aardgas in de ondergrondse opslagruimtes gepompt zal worden. Afgelopen herfst werd al 17,2 miljard kubieke meter opgeslagen en dat was de grootste hoeveelheid in zes jaar tijd. De maximale capaciteit bedraagt overigens 31 miljard kubieke meter aardgas.

''Het is belangrijk om de Oekraïense huizen warm te houden als Gazprom voor een nieuwe crisis zorgt'', reageerde Kobolev nog dezelfde dag op Poetin's waarschuwing. ''Europese leveranciers treffen ook al voorzorgsmaatregelen door aardgasreserves aan te maken.'' Naftogaz heeft de aanvoer van aardgas vanuit Slowakije inmiddels verdrievoudigd ten opzichte van april. De ondergrondse opslagruimtes zijn inmiddels voor 30 procent gevuld.

Oekraïne verbruikt op jaarbasis 32 miljard kubieke meter aardgas. Daarvan wordt 20 miljard in eigen land gewonnen, de overige 12 miljard wordt bij een zestigtal Europese leveranciers ingekocht. Het gasverbruik is vooral in de meest recente jaren fors gedaald: van 118 miljard kubieke meter in 1991 naar 32 miljard vorig jaar. De import daalde in diezelfde periode van 98 miljard kubieke meter naar 12 miljard.

Lees hier over de gasconflicten tussen Rusland en Oekraïne in 2006 en 2009.

Bron: BNE IntelliNews