 |
| President Petro Porosjenko en patriarch Bartholomeus. |
Porosjenko besloot afgelopen voorjaar naar aartsbisschop Bartholomeus van de Oosters-orthodoxe kerk te stappen en de geestelijk leider van 300 miljoen orthodoxe gelovigen te vragen om de Oekraïens-orthodoxe kerk van het patriarchaat Kyiv te erkennen als autocefale, zelfstandige kerk. Bartholomeus wil dat maar al te graag.
Er is namelijk een machtsstrijd gaande: de Russisch-orthodoxe kerk telt verreweg de meeste gelovigen en vindt dat zij de leidende rol van de aartsbisschop van Constantinopel over zou moeten nemen. De orthodoxe wereld is van oudsher in tweeën gedeeld: Grieks-orthodox (Constantinopel, Alexandrië, Jeruzalem, Cyprus, Hellas en Albanië) en Russisch-orthodox (Antiochië, Georgië, Servië, Bulgarije, Polen en Tsjechië en Slowakije). Roemenië neemt een aparte positie in, want de orthodoxe kerk daar is niet pro-Grieks en alleen pro-Russisch als ze dat het best uitkomt.
Oekraïne heeft de afgelopen drie eeuwen deel uitgemaakt van de Russische invloedssfeer, maar zowel Moskou als Constantinopel menen er nu recht op te hebben. Het christendom kwam in 1030 vanuit Constantinopel naar Kyiv dat vervolgens 700 jaar tot het patriarchaat van Constantinopel behoorde. In 1686 was Constantinopel door historische omstandigheden genoodzaakt de metropool (bisdom) Kyiv over te dragen aan Moskou.
Toch bleef de aartsbisschop van Constantinopel aanspraak maken op de metropool Kyiv, ofwel de Oekraïens-orthodoxe kerk van het patriarchaat Kyiv (UOC-KP). Bartholomeus meent dan ook dat hij nu het volste recht heeft om deze Oekraïense kerk zelfstandig (autocefaal) te verklaren. Hij heeft intussen tien orthodoxe kerken achter zich, maar de Russisch-orthodoxe kerk is uiteraard tegen. Ook de Servisch-orthodoxe kerk ligt dwars. Er is geen vetorecht, de meerderheid besluit. De synode is huiverig voor tweespalt en schuift het besluit voor zich uit. Toch wordt algemeen verwacht dat de knoop nog dit jaar wordt doorgehakt.
De pijn voor Rusland zit 'm in het volgende. Na het ineenstorting van de Sovjet-Unie had Oekraïne drie orthodoxe kerkgenootschappen. Maar slechts één daarvan is officieel erkend door de orthodoxe kerken in andere landen, en dat is de Oekraïens-orthodoxe kerk van het Moskouse patriarchaat (UOC-MP) die deel uitmaakt van de Russich-orthodoxe kerk (ROC). De andere twee, het Kyivse patriarchaat (KP) en de Oekraïense Autocefale Orthodoxe Kerk (UAOC) hebben die officiële erkenning niet. Daar hebben zowel gelovigen als priesters moeite mee.
Wordt de UOC-KP als zelfstandige kerk erkend, dan kan de al lang gewenste fusie met de UAOC eindelijk doorgang vinden. Sinds Oekraïne onafhankelijk is, dus al 27 jaar, hebben de opeenvolgende presidenten de wens geuit om tot een autocefale Oekraïense kerk te komen. Geen van hen heeft echter doorgepakt.
Sinds de annexatie van de Krim en het begin van de oorlog in de Krim wordt anders tegen Rusland aangekeken. Oekraïne stelt zich steeds onafhankelijker op tegenover het buurland en dus is ook de kerkelijke kwestie nu van groter belang dan ooit. Met regelmaat krijgt de UOC-MP het verwijt dat die niet de Oekraïense zaak dient, maar die van het Kremlin.
Of, zoals president Porosjenko gisteren nog opmerkte: de Russisch-orthodoxe kerk (en het Moskouse patriarchaat) zijn een risico geworden voor de nationale veiligheid. Alle negatieve aandacht heeft er voor gezorgd dat veel gelovigen de UOC-MP de rug hebben toegekeerd. Volgens het onderzoeksbureau Razoemkov Center is het Moskouse patriarchaat niet langer de grootste kerk van Oekraïne. Dat komt ook doordat inmiddels 70 parochies van de MP zijn overgegaan naar de KP.
Toen de Russisch-orthodoxe kerk twee jaar geleden niet kwam opdagen op het Panorthodoxe Concilie op Kreta realiseerde aartsbisschop Bartholomeus zich dat hij de Russische kerk niet kon vertrouwen en dat hij maar beter het Kyivse patriarchaat te vriend kon houden. Dankzij de parochies van het Moskouse patriarchaat in Oekraïne is de Russisch-orthodoxe kerk groter dan die van de Grieks-orthodoxe kerken waarvan Bartholomeus de geestelijk leider is. Als de UOC-MP leegloopt nadat de UOC-KP een zelfstandige kerk is geworden, dan komt dat Constantinopel alleen maar ten goede.
Nadat de UOC-KP in april het verzoek indiende bij Bartholomeus werd vanuit Constantinopel een commissie langs de autocefale kerken gestuurd om die te informeren, niet om ze om toestemming te vragen. Vervolgens heeft ook de Russisch-orthodoxe kerk z'n mensen langs gestuurd om op verzet aan te dringen tegen het aanstaande besluit om de UOC-KP als autocefale kerk te erkennen.
Als Oekraïne de zogenoemde Tomos ontvangt, dan wordt een bijeenkomst belegd met de bisschoppen van de UOC-KP, de UAOC en de UOC-MP. Het is de bedoeling dat er daarna nog maar één kerk overblijft die zich Oekraïens mag noemen. Het komt er op neer dat het Moskouse patriarchaat zich dan niet langer Oekraïens mag nomen, maar de Russisch-orthodoxe kerk in Oekraïne wordt. Dat zal er zeker toe leiden dat nog meer parochies gaan switchen.
De Russisch-orthodoxe kerk heeft verrassend genoeg steun gevonden in Rome. Metropoliet Hilarion, de minister van Buitenlandse Zaken van de ROC, heeft dit jaar al tweemaal een bezoek gebracht aan paus Franciscus. Het Vaticaan steunt de ROC in z'n streven om greep te houden op Oekraïne, aangezien een sterke, onafhankelijke fusiekerk ten koste kan gaan van de Grieks-katholieke kerk in Oekraïne.
Wat vinden de Oekraïners van dit alles, zitten zij te wachten op een autocefale kerk? Een peiling van de onderzoeksbureaus Democratic Initiatives Foundation en het Razoemkov Center maakt het 35 procent niets uit, 31 procent staat achter de vorming van een autocefale fusiekerk, terwijl 20 procent het er niet mee eens is en 14 procent er geen mening over zegt te hebben.
Bron: Ukraine Crisis Media Center
Geen opmerkingen:
Een reactie posten