Opinie: wat bezielt president Porosjenko?

President Petro Porosjenko.

President Petro Porosjenko heeft de afgelopen dagen veel kritiek gekregen op zijn besluit om de staat van beleg uit te roepen. Hij zou het voor eigen gewin hebben gedaan en het had veel eerder, al in de zomer van 2014 moeten gebeuren. Voor beide kritiekpunten valt het nodige te zeggen. Immers, Porosjenko loopt in de peilingen voor de komende presidentsverkiezingen wel in op Joelia Timosjenko (Moederlandpartij), maar hij voelt tegelijkertijd de hete adem van de pro-Russische Joeri Bojko (Oppositie Platform/Voor het Leven) in de nek.

Natuurlijk had hij in de zomer van 2014 ook al kunnen besluiten om een beroep te doen op de Wet voor het uitroepen van de staat van beleg. Ook dan was Porosjenko verweten dat hij de parlementsverkiezingen in het najaar naar zijn hand had willen zetten.

Belangrijker is echter dat Rusland destijds flink wat verwarring wist te zaaien met de 'groene mannetjes' op de Krim, de staatsgreep van pro-Russische krachten op het schiereiland en het referendum waarbij maar liefst 91 procent van de bevolking - de pro-Oekraïense inwoners en de Krimtataren weigerden te gaan stemmen - voor aansluiting bij Rusland koos.

In de Donbas was de situatie lange tijd evenmin helder. Rusland ontkende - en ontkent - elke betrokkenheid bij de acties van de separatisten en op het internationale vlak duurde het geruime tijd voordat werd erkend dat Rusland toch echt de separatisten aanstuurde met zowel materieel als manschappen.

Na zondag is het wél duidelijk dat Rusland het incident bij de Krimbrug in de Straat van Kertsj heeft veroorzaakt, ook al beweert het Kremlin dat Oekraïne dit heeft uitgelokt. Ook in dat laatste schuilt wel enige waarheid, maar het was toch echt een schip van de Russische kustwacht dat moedwillig op de sleepboot Jani Kapoer botste en de raketten die op het Oekraïense artillerieschip werden afgevuurd waren toch wel degelijk van Rusland, zoals zondagavond ook wel werd toegegeven.

Speculeren op Russische invasie
Anderzijds, wat is er waar van de 'bewijzen' waarmee Porosjenko gisterochtend schermde dat Rusland een invasie voorbereidt om de havensteden Marioepol en Berdjansk in te nemen? Al sinds het begin van de vijandelijkheden wordt gespeculeerd over een grote Russische aanval op Oekraïne. Waarom zou het er dan nu wel van komen? Het Kremlin heeft zondag duidelijk gemaakt dat Rusland heer en meester is in zowel de Straat van Kertsj als op de Zee van Azov. Dat is al een grote overwinning. Het zorgt er voor dat beide havensteden op termijn 'doodbloeden', want veel rederijen zullen weinig trek meer hebben om hun schepen naar een oorlogsgebied te sturen.

Nu het leger Oekraïne in sturen lijkt teveel van het goede. Dat kan altijd nog als Oekraïne economisch nog meer is verzwakt. Een volgende overwinning gloort als de Nord Stream 2 straks in gebruik wordt genomen en de transportleiding voor Russisch aardgas dwars door Oekraïne overbodig wordt. Dat betekent een strop van zo'n 2 miljard euro per jaar, iets wat het toch al armlastige Oekraïne niet kan dragen.

Die staat van beleg had er dus niet beslist hoeven komen, tenzij in de komende weken blijkt dat Porosjenko c.s. het toch bij het goede eind hadden en het Russische leger het land binnen trekt.

Porosjenko's kansen 
Dan over de kansen van Porosjenko om zijn presidentschap te prolongeren bij de verkiezingen van eind maart. Hij is niet de beste president die Oekraïne zich kan wensen, dat staat buiten kijf. Maar wellicht is hij wel de beste kandidaat. Joelia Timosjenko lijkt nu zijn grootste concurrent en zij belooft de Oekraïners gouden bergen. Ze wil het IMF (en daarmee de Wereldbank) de deur wijzen, de gasprijs voor de huishoudens minstens halveren en voorspelt dat de lonen als zij vijf jaar president is even hoog zullen zijn als in buurland Polen. Zonder het IMF gaat Oekraïne ongetwijfeld bankroet. Tenzij... Als het Westen geen geld meer geeft, dan moet het uit het Oosten komen. Dus Rusland, of mogelijk China dat al eens heeft geprobeerd om grote delen van de Oekraïense landbouwgronden voor tientallen jaren te leasen.

De concurrentie
Porosjenko's andere concurrent is Joeri Bojko die zich de afgelopen weken in een steeds kansrijker positie heeft gemanoeuvreerd. Hij was tot afgelopen week de voorman van het pro-Russische Oppositieblok, maar heeft intussen zijn eigen Oppositie Platform opgericht waarin hij samenwerkt met Vadim Rabinovitsj van Voor het Leven. En met Viktor Medvedtsjoek, huisvriend van de Russische president Vladimir Poetin. Achter Bojko staat een andere oligarch, Dmitro Firtash. Een man die na de Majdan-revolutie niet meer in Oekraïne is geweest en die al vier jaar huisarrest heeft in Oostenrijk, terwijl uitwijzing naar de Verenigde Staten dreigt. Daar wordt hij dan vervolgd voor grootschalige fraude.

In de peilingen worden ook al een tijdje de tv-komiek Volodimir Zelenski en zanger Vjatoslav Zakartsjoek van de populaire band Okean Elzy meegenomen. Beiden hebben evenwel nog weinig trek getoond in de strijd om het presidentschap.

Vanuit de Westerse optiek geldt dat Oekraïne met Petro Porosjenko het beste af is. In de afgelopen jaren is hij gevoelig gebleken voor de druk die op hem is gelegd om te hervormen. Dat heeft hij gedaan: twee stapjes vooruit, dan weer eentje achteruit. Met alle - terechte - kritiek op de handel en wandel van Porosjenko is er in Oekraïne sinds februari 2014 het nodige ten goede veranderd. Al was het alleen al dat Porosjenko meer oog heeft voor het belang van een sterk leger dan zijn vier voorgangers. Drie daarvan - Leonid Kravtsjoek, Leonid Koetsjma en Viktor Joestsjenko - hebben het er danig bij laten zitten en huilen nu krokodillentranen over het uitroepen van de staat van beleg.