President Viktor Janoekovitsj is niet opgestapt omdat hij zich bedreigd voelde door zijn tegenstanders, maar simpelweg omdat zijn medestanders tot dan toe hem lieten vallen. Dat blijkt uit een reconstructie die de verslaggevers Andrew Higgins en Andrew E. Kramer van The New York Times hebben gemaakt van wat er afgelopen februari gebeurde.
Van een neo-fascistische machtsgreep, zoals Janoekovitsj en het Kremlin beweren, was geen sprake. Dat blijkt uit gesprekken die beide verslaggevers voerden met belangrijke spelers, waaronder ook de toenmalige commandanten van de oproerpolitie en de veiligheidsdiensten.
Het kwam als een verrassing voor iedereen, ook voor Janoekovitsj die op vrijdag 21 februari 's avonds laat per helikopter vanuit de hoofdstad Kiev naar Charkiv reisde en vandaar naar Rusland, in de stellige overtuiging dat het maar voor korte tijd zou zijn. Immers, in de nacht van donderdag op vrijdag was een overeenkomst gesloten met de oppositie.
Wapenroof in Lviv
Dat de mensen die hem tot dan steunden er vandoor gingen, werd veroorzaakt door angst. Die angst werd aangewakkerd doordat tegenstanders van het regime van Janoekovitsj zich in Lviv meester wisten te maken van zo'n 1.200 automatische wapens en pistolen. Tot dan was het anti-regeringsprotest van Maidan weliswaar volhardend, maar nog zonder resultaat. De situatie verslechterde echter toen op donderdagmorgen honderd betogers werden doodgeschoten. Dat bracht Janoekovitsj er toe om weer met de drie oppositieleiders te gaan onderhandelen.
Voor zijn medestanders was dat het teken dat het verkeerd voor ze af zou lopen. Volgens Sergei Pasjinksi, parlementslid voor de oppositie, kwamen na het akkoord met de oppositie over vervroegde verkiezingen de telefoontjes op gang van de leiders van de veiligheidsdiensten die allemaal weg wilden uit de hoofdstad en om een vrijgeleide verzochten. Ze vreesden dat Janoekovitsj hen in de steek zou laten.
Volgens Vladimir, aanvoerder van een dertig man sterke eenheid van de Berkoet uit Soemska, probeerde hij op vrijdagmorgen tevergeefs het ministerie van Binnenlandse Zaken te bereiken voor nieuwe instructies. Niemand nam op. ''De minister was verdwenen en niemand wilde nog de telefoon opnemen'', aldus Vladimir. Uiteindelijk wist hij toch iemand uit het middenkader te pakken te krijgen die hem zei dat hij kon gaan waar hij wilde. "Maar we waren bang dat we opgehangen zouden worden.''
Leiding ontbreekt
Die vrees had Aleksandr Chodakoviski, de commandant van een Alfa-eenheid die het hoofdkwartier van de staatsveiligheidsdienst bewaakte. "Het werd ons duidelijk dat er geen leiding meer werd gegeven, dat de boel in elkaar stortte'', vertelde hij onlangs in Donetsk waar hij nu een bataljon van de pro-Russische rebellen aanvoert. Niet alleen hij, maar veel andere commandanten waren zich er van bewust dat ze lange tijd op eenvoudige wijze een einde aan Maidan hadden kunnen maken. Nu was die kans verkeken. "Niemand durfde dat ook nog aan, uit vrees daar de rekening voor gepresenteerd te krijgen.''
Bovendien bestond de vrees dat de in Lviv gestolen wapens naar Kiev zouden komen. Een vrees die overigens niet bewaarheid werd. Onder meer de Amerikaanse ambassadeur Geoffrey R. Pyatt bemoeide zich er mee door de leiding van Maidan er van te overtuigen dat het rampzalig zou zijn als grote aantallen wapens beschikbaar zouden komen in de hoofdstad. Andrei Paroebii, het hoofd van de veiligheidsdienst van Maidan, gebruikte deze dreiging als drukmiddel.
Berkoet-commandant Andrei Terestsjenko uit Donetsk bewaakte met zijn mannen het kabinetsgebouw. Ook hij was bevreesd voor nog meer wapens, omdat zestien leden van zijn team al waren neergeschoten. "Het was al een gewapende opstand en het zou alleen maar erger worden.''
Omstreeks 14.00 uur op vrijdagmiddag, het moment waarop het akkoord met de oppositie bekrachtigd zou worden, kreeg Terestsjenko een telefoontje van onderminister Viktor Doebovik die hem opdroeg om de stad te verlaten. Doebovik bracht hem in contact met parlementslid Pasjinski die Terestsjenko en zijn mannen de stad uit wist te krijgen.
Volgens Pasjinski zou hij die dag meer dan 5.000 manschappen van de Berkoet, van de troepen van het ministerie van Binnenlandse Zaken en de veiligheidsdiensten helpen om veilig de stad uit te komen. Hij zegt niet te weten in wiens opdracht deze evacuatie plaats had.
'Parlementsbesluit doorslaggevend'
Volgens Inna Bogolovskaja, die met Janoekovitsj brak nadat die besloot het associatieverdrag met de EU niet te ondertekenen, was de evacuatie het gevolg van een parlementsbesluit van donderdagavond laat waarin politiemensen en militairen werd opgedragen terug te gaan naar hun kazernes. Bogolovskaja meent dat dit voor Janoekovitsj het signaal was dat iedereen hem in de steek aan het laten was. "Het moet hem duidelijk zijn geworden dat zelfs het parlement hem niet meer steunde.'' Janoekovitj zou daarop zelf opdracht tot terugtrekking van de troepen hebben gegeven.
Dat wordt echter ontkend door Michail Dobkin, de voormalige gouverneur van Charkiv. De president zou juist overvallen zijn door het plotselinge vertrek van de troepen.
Intussen was ook de speciale gezant van de Russische president weer naar Moskou vertrokken. Vladimir Loekin had mee onderhandeld over het akkoord met de oppositie, maar wenste de ondertekening van het akkoord vrijdagmiddag niet meer mee te maken. Die bijeenkomst werd wel bijgewoond door Radoslaw Sikorski, toen nog de Poolse minister van Buitenlandse Zaken. Die zag hoe de mannen van de Berkoet in bussen werden afgevoerd. "Niet alleen bij het kantoor van de president, maar bij alle regeringsgebouwen.''
Het mocht niet op vlucht lijken
Toen het Janoekovitsj duidelijk werd dat hij geen enkele bescherming meer had, ook thuis niet, oordeelde hij dat het tijd was om weg te gaan. In ieder geval voor de komende dagen. "Ik moest er maar voor zorgen dat het niet op een vlucht leek. Wijs maar een paar mensen aan die ik ga spreken'', vertelt Dobkin. Hij probeerde wat te arrangeren bij de fabriek Turboatom in Charkiv, maar de directeur wilde niet meer met Janoekovitsj gezien worden.
Janoekovitsj leek niet in paniek, aldus Dobkin. Hij omschrijft de president ''als iemand van een andre planeet'' die geloofde dat het met de oppositie gesloten akkoord hem de kans zou bieden op een nette aftocht. "Maar als een leider zich niet langer als een leider gedraagt, dan lopen zijn mensen weg. Dat is wat er gebeurt. Wie op tijd vertrekt, is geen verrader maar neemt voorzorgsmaatregelen.''
Zaterdagmorgen 22 februari nemen betogers, verbaasd als ze zijn over het ontbreken van enige bewaking, het kantoor van de president en andere regeringsgebouwen over door simpelweg naar binnen te lopen. Enkele uren later laat Janoekovitsj in zijn laatste toespraak op Oekraïense bodem weten dat hij president wil blijven, hij beklaagt zich dat zijn auto is beschoten en dat hij is verraden door zijn eigen mensen die hij verraders noemt.
Bron: The New York Times
Geen opmerkingen:
Een reactie posten