De comeback van Sint Nicolaas in Oekraïne (1)

In de Sovjettijd en vele jaren na de Oekraïense onafhankelijkheid zijn kinderen blij gemaakt met cadeautjes door Did Moroz, Vadertje Vorst. Net als de Kerstman is ook Vadertje Vorst de niet-christelijke versie van Sint Nicolaas, in Oekraïne bekend als Sviati Mikolaj. Het is onduidelijk of dat komt omdat steeds meer afstand wordt genomen van het Sovjetverleden, maar Sint Nicolaas wint snel terrein terug op Vadertje Vorst.

Zo kwam de Nationale Bank afgelopen maandag met een nieuwe munt van 5 hrivna met daarop een Sinterklaasmotief. Vrijwilligersorganisaties, maar ook horecabedrijven in het hele land organiseren liefdadigheidsacties op Sint Nicolaasdag (in Oekraïne niet op 5, maar op 19 december).

Sint Nicolaas heeft zelfs een eigen postkantoor, in het hoofdpostkantoor aan de Chresjtsjatikstraat in Kiev, waar tot aan de orthodoxe Kerst op 7 januari brieven aan de Goedheiligman gemaild kunnen worden. Voor het vierde jaar op rij ontsteekt Sviati Mikolaj dinsdagavond de lichtjes van de kerstboom op het Sofiaplein in de hoofdstad. Het is het begin van de feestdagen rond Kerst en Oud en Nieuw.
Volgens directeur Kostjantin Olinik van het volkenkundig museum Mamajeva Sloboda is het ''een terugkeer naar onze wortels'', want de Oekraïners hebben eeuwenlang Sviati Mikolajev, Sint Nicolaas, geëerd. ''De vroegste geschriften waarin sprake is van het vieren van het Sinterklaasfeest en het geven van cadeautjes aan kinderen en de armen dateren uit de 15e eeuw. Het is goed dat we het Sinterklaasfeest nu weer oppakken en ons herinneren dat het eren van deze christelijke heilige tot ons erfgoed behoort.''

Waar Sint Nicolaas dus echt heeft bestaan, is Vadertje Vorst een bedenksel uit de Sovjettijd die niets te maken heeft met welke Oekraïense traditie dan ook. Did Moroz heeft niets te maken met Kerst, maar volgens Olinik juist alles met voor-christelijke riten en mythevorming uit de Sovjetttijd. ''Did Moroz was een boze geest die iedereen wist te bevriezen - mensen, vogels en dieren. Hij is de verpersoonlijking van de zware leefomstandigheden van de mensen die woonden in het gebied ten noorden van onze provincie Tsjernihiv helemaal tot aan het Poolgebied. De mensen die we nu kennen als Russen.''

Vadertje Vorst lijkt ook deels gebaseerd op een sprookje uit de 19e eeuw van de Russische schrijver Vladimir Odojevski waarin Moroz Ivanovitsj ten tonele wordt gevoerd. Iemand met een bar slecht humeur. In de tweede helft van de jaren '30 van de vorige eeuw kwamen de Sovjets met Did Moroz op de proppen, een oude man met een lange rode of blauwe jas die cadeautjes gaf aan de kinderen. Het was een figuur die was ontdaan van elke religieuze verwijzing.

Dit Sovjetverleden werkt nu tegen Vadertje Vorst. Menige Oekraïners wil van hem af. Eén van hen is Natalia Parkoelab uit Kiev. Ze moet niets meer van Did Moroz hebben ''omdat dit een creatie was van de Sovjetpropaganda om van Sviati Mikolaj af te komen''. Haar kinderen van 6 en 8 malen niet meer om Vadertje Vorst, maar vragen hun cadeaus aan Sint Nicolaas.

Bron: Kyiv Post