Er is geen enkele aandacht in het Russisch-Amerikaanse 'vredesplan' voor de Oekraïense bevolking, al helemaal niet de pakweg 100.000 Oekraïners in de gebieden die in het plan worden 'weggegeven', beter gezegd: worden onderworpen aan Rusland. De Oekraïense mensenrechtenadvocaat Oleksandra Matviitsjoek, die in 2022 de Nobelprijs voor de Vrede ontving, legt in 8 punten uit wat er mis is met het 28-puntenplan.
1. De mensen in Oekraïne dromen van vrede en willen dat meer dan welke internationale partner dan ook. Alle diplomatieke inspanningen om dit te bereiken zijn belangrijk en worden gewaardeerd. Het belangrijkste is dat ze tot vrede leiden. En daarvoor moet elk plan minstens twee vragen beantwoorden.
2. Ten eerste, kan dit plan de oorlog stoppen? Ten tweede, welke plaats neemt de menselijke dimensie in het plan in - de kwestie van gedeporteerde Oekraïense kinderen, krijgsgevangenen en illegaal gevangengenomen burgers, de bescherming van het leven, de veiligheid, de vrijheid van godsdienst, eigendom en andere rechten van miljoenen mensen onder bezetting.
Er wordt in dit plan met geen woord gerept over het lot van mensen onder bezetting. De paragraaf over de humanitaire commissie bevat een vermelding van de uitwisseling van krijgsgevangenen en de terugkeer van burgergijzelaars, waaronder kinderen, wat niet als een dwingende eis is geformuleerd. Laten we ons dus concentreren op de eerste.
3. In de eerste vraag hebben we het over het beëindigen van de oorlog, niet over een pauze van enkele maanden of jaren. Om dit te doen, moeten we analyseren of dit plan de kans verkleint of vergroot dat Rusland zijn agressie tegen Oekraïne de komende jaren zal hervatten of uitbreiden.
4. We zien geen enkele bepaling in het plan voor de volledige terugtrekking van Russische troepen en alle zware wapens naar een veilige afstand. In plaats daarvan worden asymmetrische militaire beperkingen alleen voor Oekraïne voorzien. Poetin krijgt gebieden ter grootte van Luxemburg, die hij nog niet heeft kunnen veroveren. Sancties tegen Rusland zelf worden opgeheven, zodat het zich vrijelijk kan herbewapenen. Deze handelwijze, die het slachtoffer van agressie verzwakt en de agressor versterkt, creëert ruimte voor toekomstige agressie.
5. Daarnaast is het belangrijk om de kwestie van de Amerikaanse garanties voor het handhaven van vrede en veiligheid in Oekraïne, dat door Rusland is aangevallen, te benadrukken. Oekraïne heeft zijn op twee na grootste nucleaire potentieel opgegeven in ruil voor Amerikaanse garanties in het Memorandum van Boedapest, en heeft deze les goed geleerd. Er zijn specifieke troepen en middelen nodig, evenals een duidelijk mechanisme voor hun betrokkenheid. Maar dit plan voorziet daar niet in.
6. Aangezien de EU niet betrokken was bij de voorbereiding van dit plan, heeft het geen zin om de bepalingen over het gebruik van bevroren Russische tegoeden, die zich voornamelijk in de EU bevinden, te analyseren. Tegelijkertijd is het vermeldenswaard dat de VS als tussenpersoon de winsten uit deze tegoeden ontvangt. Dit is de eerste keer in de geschiedenis dat de VS hun garanties afhankelijk stellen van directe betalingen van de staat die te lijden heeft gehad onder agressie en onder bescherming staat.
7. Het belangrijkste is dat het plan in zijn huidige vorm het VN-Handvest ondermijnt en de facto een nieuwe internationale orde vestigt, gebaseerd op het geweldsrecht. Het plan voorziet niet in negatieve gevolgen voor agressie, maar biedt in plaats daarvan amnestie voor oorlogsmisdaden die door Rusland zijn gepleegd, legitimeert dergelijke acties en moedigt Rusland aan om in de toekomst oorlog te voeren tegen andere landen. Dit precedent zal ongetwijfeld een voorbeeld zijn voor andere delen van de wereld om te volgen en de toch al fragiele stabiliteit in de wereld te ondermijnen.
8. Conclusie. Om echt vreedzaam te worden, moet dit plan worden verfijnd en moet de menselijke dimensie worden meegenomen, met de betrokkenheid van Oekraïne en de EU.
Bron: Oleksandra Matviitsjoek/X
