Joelia's goochelkunsten


De negen levens van Joelia Timosjenko


Ze is lange tijd de darling van Europa, maar de vrouw met de opvallende vlecht blijkt politiek te hebben afgedaan als ze eenmaal uit de gevangenis is. Het associatieverdrag van de Europese Unie met Oekraïne staat geruime tijd op losse schroeven omdat haar grote politieke rivaal, president Viktor Janoekovitsj, Timosjenko verantwoordelijk hield voor een voor Oekraïne zeer ongunstige gasovereenkomst met Rusland en haar gevangen laat zetten.


Joelia Volodimirivna Timosjenko (1960, Dnipropetrovsk) volgt een ingenieursopleiding en gaat op haar 24e als zodanig aan de slag in een messenfabriek in Dnipropetrovsk. Met de hulp van haar schoonvader zet zij in 1988 een videotheek op. Ook organiseert zij concerten. Wanneer in 1991 de Sovjet-Unie ophoudt te bestaan, blijkt Timosjenko ineens grote zaken te doen. Bijna van de ene dag op de andere is ze een vermogende vrouw. Een belangrijke rol daarbij lijkt Pavlo Lazarenko te vervullen: de premier die later beschuldigd wordt van miljoenenfraude, in 1999 zijn land ontvlucht en vervolgens in de Verenigde Staten tot negen jaar gevangenisstraf wordt veroordeeld.

Timosjenko wordt mede-eigenaar van Verenigde Energiesystemen Oekraïne (EESU), een bedrijf dat Russisch aardgas inkoopt en met forse winst doorverkoopt van de Oekraïense overheid. Lazarenko heeft volgens het Openbaar Ministerie via een tussenpersoon op Cyprus 84 miljoen dollar aan smeergeld ontvangen van EESU. Aan deze periode dankt Timosjenko haar bijnaam ‘de gasprinses’.

Timosjenko wordt in december 1996 lid van het Oekraïense parlement. Ze is dan ook vicevoorzitter van de Lazarenko’s partij Hromada. Als Lazarenko het land is ontvlucht, doopt Timosjenko de partij om tot Batkivjtsjina, Moederland. Bij de presidentsverkiezingen van 1999 steunt zij Leonid Koetsjma die daardoor ook een parlementaire meerderheid verkrijgt. In ruil voor haar steun wordt ze vicepremier, belast met energiezaken, in de regering van premier Viktor Joestsjenko. Een door haar in gang gezette drastische liberalisering van de mijnbouwsector levert haar veel vijanden op, vooral onder de oligarchen. In augustus 2000 wordt Timosjenko’s echtgenoot Oleksandr gearresteerd. Hij wordt er van verdacht de staatskas voor honderden miljoenen te hebben benadeeld. In de herfst van dat jaar komt ook zijzelf in opspraak. Ze moet haar vicepremierschap opgeven en wordt in februari 2001 gearresteerd op verdenking van belastingontduiking en verduistering in de jaren ’90 toen zij mede-eigenaar was van het energiebedrijf Energiesystemen Oekraïne (EESU). Een maand later wordt de aanklacht geseponeerd en ze komt weer op vrije voeten.

Na haar vrijlating richt Timosjenko met anderen het Forum van Nationale Redding op. Tijdens de campagne voor de parlementsverkiezingen van maart 2002 raakt ze zwaargewond bij een auto-ongeluk waarvan de omstandigheden nooit zijn opgehelderd. Ze houdt er de rugklachten aan over die later, tijdens haar gevangenschap wegens machtsmisbruik onder president Janoekovitsj, zo’n belangrijke rol zullen spelen. Het Blok-Joelia Timosjenko weet de kiesdrempel voor het parlement op het nippertje te halen.

Timosjenko behoort vervolgens tot de oprichters van de coalitie Sila Narodoje (Kracht van het Volk) die bij de presidentsverkiezingen van 2004 de kandidatuur van Viktor Joestsjenko steunt. Samen staan ze op het Onafhankelijkheidsplein als blijkt dat die andere Viktor (Janoekovitsj) zijn overwinning te danken heeft aan grootschalige stemmenfraude. Na deze Oranjerevolutie wordt Joestsjenko alsnog president en benoemde hij Timosjenko tot premier. De verstandhouding tussen de twee laat al snel te wensen over. Joestjsenko wil een snelle liberalisatie van de economie, Timosjenko staatscontrole en het opnieuw in staatsbezit brengen van eerder geprivatiseerde bedrijven. Amper negen maanden later stuurt Joeststjenko Timosjenko’s kabinet naar huis na een vermeend corruptieschandaal. Joeri Jechanoerov, gouverneur van Dnipropetrovsk, volgt haar op.

Maar Timosjenko komt andermaal terug. Na de parlementsverkiezingen van 2007 wordt ze opnieuw premier. Een jaar later breekt de economische crisis uit die ook Oekraïne zwaar treft. Op oudejaarsdag 2008 staakt Rusland de gasleverantie aan Oekraïne na onenigheid over de hoogte van de schuld die het land heeft opgebouwd en over de gasprijs voor het nieuwe jaar. Op de achtergrond speelt dat Rusland het Oekraïne kwalijk neemt dat het buurland partij heeft gekozen voor Georgië in het oorlogsconflict om Zuid-Ossetië. Timosjenko wordt genoodzaakt om een wurgcontract te accepteren, omdat het land anders de winter zonder aardgas door zal moeten. Joeststjenko steunt zijn premier niet. Integendeel zelfs, want hij beschuldigt haar van verraad.

In februari 2010 doet Timosjenko zelf een gooi naar het presidentschap. Ze verliest in de tweede ronde met gering verschil van Viktor Janoekovitsj die ditmaal op legitieme wijze wordt gekozen. Na een motie van wantrouwen stapt het kabinet-Timosjenko begin maart op. Mikola Azarov wordt de nieuwe premier.

Julia Timosjenko mét vlecht.
Dan breekt voor Timosjenko de donkerste tijd uit haar politieke loopbaan aan, maar eigenlijk ook haar finest hour: ze wordt er van beschuldigd dat ze ‘haar macht heeft misbruikt voor misdadige doeleinden’ door het staatsenergiebedrijf Naftogaz aan te zetten tot een overeenkomst met het Russische Gazprom. De ex-premier zou ook documenten hebben vervalst. Ze wordt tot zeven jaar gevangenisstraf veroordeeld. Tijdens haar rechtszaak trekt Timosjenko een vergelijking met de processen waarmee Sovjetleider Josef Stalin zijn tegenstanders in de jaren ’30 uit de weg ruimde. Als zij is overgeplaatst naar de strafkolonie Kasjanviska bij Charkiv gaat ze in april 2012 in hongerstaking, uit protest tegen de slechte behandeling die haar daar ten deel valt. Dan volgt een steekspel rond haar rugklachten, waarvoor ze wordt overgeplaatst naar een ziekenhuis in Charkiv. Daar verblijft ze tot 22 februari 2014. In de tussentijd weet Timosjenko de internationale media te bespelen door telkens weer aandacht voor haar miserabele lot te vragen.

‘‘Ik creëerde het beeld van een dorpsonderwijzeres. Zo eentje die mensen doet terugdenken aan vroeger.’’      Timosjenko’s imagoconsulent
Zonder de haar zo kenmerkende vlecht in 2016.
De Duitse journalist Frank Schumann schrijft in zijn boek Die Gauklerin (De goochelaar) dat Timosjenko politieke en zakelijke medestanders naar believen afdankt als zij niets meer voor haar kunnen beteken. Haar huwelijk met Oleksandr Timosjenko is al lang geleden op de klippen gelopen en bestaat alleen nog op papier. Schumann’s conclusie over Timosjenko als persoon: ze is een eenzame vrouw, maar wel eentje met een uitstekend gevoel voor public relations. Dat laatste blijkt ook uit wat haar vroegere imagoconsulent over haar zegt: ‘Ik creëerde het beeld van een dorpsonderwijzeres. Zo eentje die met haar simpele kleding en haardracht mensen onwillekeurig doet terugdenken aan hun kinderjaren.’
Hij zou Timosjenko’s imago hebben gebaseerd op dat van de beroemde nationale dichter Lesja Oekrajinka. Opvallend genoeg liet Timosjenko na haar vrijlating uit de gevangenis dit imago een tijdlang varen. Inmiddels heeft ze, na twee verkiezingsnederlagen, haar zelfvertrouwen kennelijk teruggevonden. De haar zo kenmerkende vlecht is terug...

Na twee van de zeven jaar te hebben uitgezeten komt Timosjenko bij de machtswisseling van februari 2014 op vrije voeten. Ze neemt als vanouds haar leidende rol van de Moederlandpartij weer op zich, maar speelt geen rol van betekenis bij de daaropvolgende presidentsverkiezingen. Als ze dan bovendien de man die in haar afwezigheid de Moederlandpartij aanvoerde, weet te verjagen, zijn ook de parlementsverkiezingen van oktober 2014 voor haar verloren. De man die ze kwijt moest, is Arseni Jatsenjoek. Die blaast zijn Volksfront weer nieuw leven in en weet met 22 procent van de stemmen de grootste partij te worden.

Timosjenko moet nog moeite doen om de kiesdrempel te halen - dat lukt nét met iets meer dan 5 procent. De Moederlandpartij stapt vervolgens in de regeringscoalitie met het Volksfront, het Blok-Porosjenko, Zelfredzaamheid en de Radicale Partij. Om er na een paar maanden al weer de stekker uit te trekken. Het legt Timosjenko geen windeieren, want inmiddels is ze weer de populairste politicus van het land dankzij haar populistische uitspraken.
Begin september besluit ze de Georgische oud-president en oud-gouverneur van Odesa Micheil Saakasjvili te steunen. Die is bij president Petro Porosjenko in ongenade gevallen. Saakasjvili raakt zijn Oekraïense nationaliteit terwijl hij zich in de Verenigde Staten bevindt. Op zondag 10 september voegt Timosjenko zich in Polen bij Saakasjvili als hij illegaal weer Oekraïne binnen gaat.






Geen opmerkingen: