De Majdan-revolutie in de winter van 2013-2014


Majdan: van feestje naar oorlog


Wat begint als EuroMajdan eindigt als Majdan - de tweede Majdan. Het is een afgeleide van het plein waar in de winter van 2004/2005 de Oranjerevolutie vorm krijgt als honderdduizenden naar Majdan Nezalezjnosti (het Onafhankelijkheids-plein) in de hoofdstad Kiev trekken om hun ongenoegen over de gang van zaken in het land kenbaar te maken. 

De eerste Majdan heeft nieuwe presidentsverkiezingen tot gevolg, de tweede Majdan brengt iets op gang wat niemand voor mogelijk had gehouden. De regering-Janoekovitsj implodeert, maar niet nadat er zeker honderd doden - de Hemelse Honderd - zijn gevallen onder de betogers. De interim-regering krijgt al meteen te maken met de Russische annexatie van de Krim, gevolgd door het separatistische geweld in de oostelijke provincies Donetsk en Loehansk.

Maar de tweede Majdan - in Oekraïne ook wel de Revolutie van de Waardigheid genoemd - brengt nog iets anders op gang. Wat begint als het ludieke studentenprotest EuroMajdan, verwordt al snel tot een manifestatie van (ultra)nationalisten. EuroMajdan is Majdan geworden. Als de Europese vlaggen van het plein verdwijnen en die van Svoboda en de Rechtse Sektor steeds nadrukkelijker in beeld komen, gaat het niet zozeer meer om het associatieverdrag met de Europese Unie als wel om het verdrijven van de regering-Janoekovitsj. Er worden gewelddadige krachten ontketend die nog lang als een schaduw over het land blijven hangen. Een derde Majdan is mogelijk, er wordt soms zelfs nadrukkelijk mee gedreigd als de wijdverbreide corruptie niet beter wordt aangepakt, met een nog onvoorspelbaarder uitkomst dan de tweede Majdan.

‘‘Kom op. Like niet alleen deze oproep,
maar schrijf er bij dat je bereid bent
om te protesteren.’’                                  
Moestafa Najem

Het is de in Afghanistan geboren journalist en activist Moestafa Najem (1981) die het protest ontketent met zijn oproep op Facebook om in actie te komen. ‘Jongens, kom op. Like niet alleen deze oproep, maar schrijf er bij dat je bereid bent om te protesteren.’ Dat werkt, want meer dan duizend jonge Oekraïners laten weten dat ze mee willen doen.

EuroMajdan, het EuroMajdan van de studenten, begint op de dag nadat president Viktor Janoekovitsj bekend maakt dat hij de voorbereidingen opschort voor het ondertekenen van het associatieverdrag met de Europese Unie. Hij heeft, zo blijkt later, begin november een geheime ontmoeting gehad met de Russische president Vladimir Poetin. Die is niet gediend van het associatieverdrag en dreigde met een importverbod op Oekraïense producten, wat de economie enorm zou schaden. Janoekovitsj realiseert zich dat het geen loos dreigement is en hij kiest eieren voor z’n geld. Dan maar geen zaken doen met de EU.

Zijn boodschap op donderdag 21 november 2013 valt slecht bij veel Oekraïners. Vooral in het toch al sterk anti-Russische westen van het land wordt de volgende dag mensen gedemonstreerd. In Kiev komen 2.000 betogers bijeen op het Onafhankelijkheidsplein. Het is het begin van wat EuroMajdan gaat heten. Oppositieleidster Joelia Timosjenko waarschuwt Janoekovitsj vanuit de gevangenis waar ze al twee jaar door zijn toedoen verblijft dat hij op het punt staat de grootste fout van zijn leven te begaan. Twee dagen later besluit ze uit protest in hongerstaking te gaan.

Op de vierde dag van EuroMajdan, zondag 24 november, staan er volgens de politie 25.000 betogers op het Onafhankelijkheidsplein, maar verslaggevers ter plekke spreken van het dubbele aantal. No Putin, No Cry, klinkt het op het plein. De betogers zetten een tentenkamp op. Er is ook een tegendemonstratie met 5.000 betogers op het Michaelivskaplein. In Lviv gaan 25.000 betogers de straat op.

Op maandag geeft premier Mikola Azarov toe dat Rusland een lagere gasprijs heeft beloofd als Oekraïne af ziet van het associatieverdrag. President Janoekovitsj zegt dat de Europese Unie bij de besprekingen over financiële hulp ‘vernederende voorwaarden’ heeft gesteld, gelijk aan die van het Internationaal Monetair Fonds (IMF). ‘We hoeven ons niet zo te laten vernederen, we zijn een serieus land.’ Er staan ’s avonds 2.000 betogers op het Onafhankelijkheidsplein in Kiev, maar in Lviv zijn het er vijfmaal zoveel. Studenten zingen en dansen op Majdan. Op de zesde dag van het protest staan pakweg 10.000 studenten van vijf universiteiten op het plein.

Maar langzaam maar zeker wordt de sfeer grimmiger. Helemaal als op zaterdag 30 november de oproerpolitie Berkoet om vier uur in de ochtend het Onafhankelijkheidsplein op stormt, waar enkele honderden actievoerders de nacht doorbrengen. Ze worden met geweld van het plein verwijderd. Er vallen gewonden. De actievoerders zouden het versieren van de kerstboom op het plein hebben verhinderd. Rond de 200 van hen, waaronder zangeres Ruslana, zoeken hun toevlucht tot de St. Michaelskathedraal. In Lviv gaan weer 10.000 betogers de straat op, in de grensstad Charkiv zijn het juist enkele duizenden aanhangers van de regering.

‘‘Het moet afgelopen zijn met dit kabinet, er moeten nieuwe mensen aan het roer komen.’’ 
Vitali Klitsjko

De dag erna wordt het Onafhankelijkheidsplein ‘terugveroverd’ en de kerstboom wordt volgehangen met vlaggen en een groot portret van de gevangen zittende oppositieleider Joelia Timosjenko. Het centrum van de stad loopt vol met 300.000 demonstranten. Daar klinkt harde taal: ‘Het moet afgelopen zijn met dit ellendige kabinet, er moeten nieuwe mensen aan het roer komen’, zegt Vitali Klitsjko, de partijleider van Oedar. Onder het motto ‘Ons eigen Europa in Oekraïne’ houdt de Partij van de Regio’s een betoging met enkele duizenden deelnemers.

Bij het kantoor van de president wordt ook gedemonstreerd, bij het kabinetsgebouw barricades opgeworpen. Daar gaat het omstreeks vier uur ’s middags goed mis als betogers met een graafmachine een bres proberen te slaan in de ‘muur’ van agenten van de oproerpolitie. Er vallen veel gewonden, aan beide kanten. De betogers zeggen dat het gevecht is uitgelokt. Het stadhuis en het Huis van de Vakbond worden deze middag bezet. Het vreedzame, bijna feestelijke karakter van EuroMajdan is er dan wel vanaf.

Temidden van alle commotie gaat president Janoekovitsj op woensdag 4 december gewoon op werkbezoek in China, waar hij ook een toeristisch uitstapje maakt om het beroemde terracottaleger te bekijken. Thuis dreigt premier Azarov de westelijk provincies dat ze geen geld meer krijgen als de stroom van betogers naar de hoofdstad aanhoudt. Een dag later lijkt het anti-regeringsprotest in Kiev af te lopen, want er zijn nog maar enkele honderden actievoerders op straat. Burgemeester Oleh Popov meldt dan ook dat de situatie ‘onder controle’ is. De Russische minsiter Sergej Lavrov vindt dat het Westen ‘hysterisch’ reageert op de weigering van de Oekraïense regering om het associatieverdrag met de EU te tekenen.

President Janoekovitsj gaat vrijdag 6 december op de terugweg vanuit China langs bij de Russische president Vladimir Poetin in Sotsji. Naar later blijkt, krijgt de Oekraïense president een lening van 3 miljard dollar aangeboden én een halvering van de gasprijs. Het IMF stelt niet meer als harde eis dat de overheidssubsidie van 40 procent op de gasrekening van de huishoudens ineens wordt afgeschaft; het mag stapsgewijs.

Het 3,5 meter hoge standbeeld van Lenin op de Sjevtsjenkoboulevard wordt omver getrokken.

Het is zondag 8 december, dag 18. Voor de derde zondag op rij stroomt het Onafhankelijkheidsplein vol met naar schatting 300.000 betogers. Niet ver van Majdan staan 15.000 aanhangers van de regerende Partij van de Regio’s. Het 3,5 meter hoge standbeeld van Lenin op de Sjevtsjenkoboulevard wordt omver getrokken. Met een moker wordt het beeld kapot geslagen.

Op maandag 9 december loopt de spanning snel op. Met boomstammen, grote tenten en auto’s blokkeren demonstranten de toegang tot diverse regeringsgebouwen. Drie metrostations in het centrum van Kiev gaan dicht na een bommelding. Een woordvoerder van de regering bevestigt bovendien dat het besluit is genomen om het Onafhankelijkheidsplein en het bezette stadhuis te ontruimen, desnoods met geweld.

De staatsveiligheidsdienst SBOe doet een inval in het kantoor van de Moederlandpartij. De websites van diverse media worden gehackt en zijn tijdelijk niet bereikbaar. De oppositie bereidt zich op het ergste voor. Voorzitter Mario Barroso van de Europese Commissie spreekt in Brussel zijn bewondering uit voor de jonge actievoerders in Kiev die de vrieskou trotseren voor hun idealen. ‘Ze schrijven nieuwe Europese geschiedenis.’

Net na middernacht ontruimt de politie met het nodige geweld het tentenkamp op de hoek van de Chrestjevsikistraat en de Kriposistraat. De oud-presidenten Leonid Kravtsjoek en Leonid Koetsjma hinten op het vertrek van premier Mikola Azarov om de pro-Europa demonstranten tevreden te stellen.

Een demonstratie van de Partij van de Regio’s, bedoeld als steunbetuiging aan de regering, wordt een fiasco. In plaats van de verwachte 200.000 betogers komen er op zaterdag 14 december slechts 60.000 opdagen. Het Onafhankelijkheidsplein stroomt ’s avonds vol als de populaire band Okean Elzy optreedt. Maar ook hier komt de sleet er langzaam maar zeker in. Op zondag 22 december, dag 32, is het protest minder massaal. Toch zijn er nog altijd 100.000 betogers op de been in het centrum van Kiev.

Op oudejaarsavond zijn het er zelfs dubbel zoveel. Op een plein vol lichtjes worden tientallen geluksballons opgelaten. Onder aanvoering van zangeres Ruslana wordt even voor middernacht massaal het volkslied gezongen. De politie is in geen velden of wegen te bekennen. Inmiddels is duidelijk dat de 3 miljard euro die Janoekovitsj van Poetin kreeg bijna geheel is ‘verdampt’ als de achterstallige uitkeringen en pensioenen zijn betaald. Rusland koopt echter voor 11 miljoen euro aan Oekraïense eurobonds op.

Volgens het Instituut voor Massa-Informatie (IMI) zijn alleen al in december 48 journalisten in Oekraïne het slachtoffer geworden van geweld. Over het hele jaar gaat het om 101 gevallen, waarvan 64 door toedoen van de politie. Eén van de slachtoffers is Tetjana Tsjornovil. Haar auto wordt in Kiev door onbekenden klemgereden, waarna zij zwaar wordt toegetakeld. Volgens collega’s had ze een dag eerder foto’s genomen van de weelderige huizen van minister Vitali Zachartsjenko van Binnenlandse Zaken en procureur-generaal Viktor Psjonka.

‘‘Parlement noch bevolking hebben er voor gekozen dat onze president meer macht heeft dan die van Rusland of de VS.’’              Arseni Jatsenjoek

Fractievoorzitter Arseni Jatsenjoek van de Moederlandpartij vindt dat er gegronde redenen zijn voor vervroegde presidentsverkiezingen, omdat Janoekovitsj zich veel macht heeft toegeëigend. ‘Parlement noch bevolking hebben er voor gekozen dat de Oekraïense president meer macht heeft dan die van Rusland of de Verenigde Staten.’

Op het Onafhankelijkheidsplein is het rustig. Van grote demonstraties is begin 2014 geen sprake. Dat is doelbewust, want de meeste mensen willen de feestdagen graag thuis doorbrengen. Een kleine groep hardliners blijft het tentenkamp bewaken, veelvuldig geplaagd door opzettelijk veroorzaakte stroomuitval. Op zondag 12 januari - dag 53 - pakken de betogers de draad weer op. Voor de achte zondag op rij inmiddels. Ditmaal staan er 10.000 Oekraïners op Majdan. Het ministerie van Cultuur waarschuwt de Grieks-katholieke kerk dat deelname van priesters aan het anti-regeringsprotest ze nog duur komt te staan. Er wordt zelfs gedreigd met het sluiten van kerken.

Dan breekt Zwarte Donderdag aan. Het door de Partij van de Regio’s en de communisten beheerste parlement neemt op donderdag 16 januari zes wetsvoorstellen aan met zware straffen voor iedereen die demonstreert of zelfs maar een poging daartoe doet. Op het aanzetten tot ordeverstoring, gepaard gaand met geweld of vernielingen en het bezetten van gebouwen staat voortaan een gevangenisstraf van vijf tot maximaal tien jaar. Tot dusverre was het maximum acht jaar. Op het aanzetten tot het verstoren van de openbare orde staat tussen de drie en zes jaar gevangenisstraf. Het belemmeren van de toegang tot openbare gebouwen wordt bestraft met maximaal vijf jaar celstraf.


Bij het voetbalstadion van Dinamo Kiev
woedt een ware veldslag met de politie.

Het geweld barst los. Na een vreedzaam protest van ongeveer 100.000 demonstranten op het Onafhankelijkheidsplein loopt de situatie op zondag 19 januari, de 60e dag van Majdan, volledig uit de hand als de politie wordt aangevallen met stokken. Bij het voetbalstadion van Dinamo woedt een ware veldslag. Er zijn tientallen gewonden, ook onder de politiemensen. Bij tien graden onder nul worden waterkanonnen ingezet.

Twee dagen later, op dinsdag 21 januari, laten zowel Radio Svoboda als Kanal 5 beelden zien waaruit blijkt dat de politie doelbewust op journalisten schiet met rubberkogels. Al bijna 1.500 mensen zijn volgens de medische dienst van Majdan in de afgelopen dagen gewond geraakt door projectielen van de oproerpolitie. Het gaat vooral om verwondingen aan hoofd, armen en benen. De gewonden wijzen vrijwel zonder uitzondering behandeling in een overheidsziekenhuis af, omdat ze dan door de politie opgepakt kunnen worden.

De bloedigste dag tot nu toe wordt echter woensdag 22 januari. Er vallen deze dag vijf doden en 300 gewonden als de politie de barricades bij het stadion van Dinamo weg probeert te halen. Woedende betogers gooien met stenen. Internetzender Espreso TV toont beelden van schietende agenten. Betogers vallen aan, de oproerpolitie valt aan. Maar de betogers houden nog altijd stand. Ze steken de autobanden in brand waarmee ze eerder een barricade maakten. Het sneeuwt hard, de temperatuur is ver onder het vriespunt. Sluipschutters zouden ook journalisten belagen. ’s Avonds uiten 50.000 mensen op het Onafhankelijkheidsplein hun woede over het optreden van de ordetroepen.

De dag erop wordt de Amerikaanse ambassade omsingeld door duizenden demonstranten. Ze zijn daartoe opgeroepen door de nog maar pas opgerichte organisatie Inwoners van Kiev willen een Schone Stad, die eist dat de pro-Europese betogers hun barricades bij het stadion in de Chrestjatikstraat weghalen. In vijf provincies in het midden en westen van het land nemen betogers bezit van de provinciehuizen: Lviv, Ternopil, Tsjerkasi, Rivne en Chmelnitski. Het gebouw in Chmelnitski wordt ’s avonds laat terugveroverd door de oproerpolitie. Soortgelijke pogingen in Soemi, Ivano-Frankivsk, Zjitomir en Vinnitsja mislukken.

Het ministerie van Landbouw in Kiev wordt op vrijdag 24 januari geweldloos bezet door leden van de organisatie Spilna Sprava. Eén van de bezetters vertelt hoe op een glazen deur werd geslagen die uit de sponning viel. ‘We hebben even met een bewaker gepraat en toen zijn we naar binnen gegaan zonder tegenstand te ondervinden.’ Spilna Sprava kondigt aan meer regeringsgebouwen te gaan bezetten. De eind 2010 opgerichte radicale groepering probeerde eerder langs vreedzame weg van de regering-Janoekovitsj af te komen, onder meer door - tevergeefs - een referendum aan te vragen. In augustus 2011 probeert Spilna Sprava eveneens zonder succes een ‘Majdan’ te initiëren.

Het komt op zaterdag opnieuw tot schermutselingen tussen betogers en politie. Over en weer worden molotovcocktails gegooid en traangasgranaten afgeschoten. Het loopt echter niet zo uit de hand als eerder en beide partijen behouden hun posities. Jatsenjoek krijgt van de president het aanbod om premier te worden, Klitsjko kan vice-premier worden. Janoekovitsj toont zich ook bereid tot een openbaar debat met Klitsjko die in de peilingen populairder blijkt dan hijzelf. De oppositie wijst het aanbod af. Circa 3.000 betogers proberen zondag het gouverneurskantoor in de stad Dnipropetrovsk binnen te dringen. Het gebouw wordt verdedigd door 200 zogenoemde titoesjki, door de autoriteiten betaalde huurlingen, genoemd naar Vadim Titoesjko die in mei 2013 journalisten van tv-zender Kanal 5 aanvalt en later bekent dat hij dat in opdracht en tegen betaling heeft gedaan.

Minister Olena Loekasj van Justitie dreigt de noodtoestand uit te roepen als het ministerie van Landbouw niet snel wordt vrijgegeven. Spilna Sprava zwicht en verlaat het gebouw. Het ministerie van Justitie gaat over tot de vorming van burgerwachten om de openbare orde in de hoofstad te handhaven. Oppositie en regering komen een amnestiewet overeen voor de tot dusver gevangen genomen betogers.

Amnestievoorstel moet gemoederen bedaren, premier kondigt zijn vertrek aan.

Op dinsdag 28 januari, dag 68 van het anti-regeringsprotest, lijkt een ommekeer aanstaande. Premier Azarov kondigt zijn aftreden aan. Hij wil president Janoekovitsj alle ruimte geven om met de oppositie tot een akkoord te komen. Azarov zegt dat zijn kabinet alles heeft gedaan om bloedvergieten, de escalatie naar meer geweld en de aantasting van de mensenrechten te voorkomen. De omstreden wetten van 16 januari worden ingetrokken.

Het amnestievoorstel wordt de dag erna aangenomen door het parlement. Het gaat om vrijlating en ontslag van rechtsvervolging voor de betogers die in de afgelopen week zijn opgepakt. Sommigen van hen zijn al veroordeeld op basis van de wetten van 16 januari die inmiddels weer zijn afgeschaft. De oppositie heeft er gemengde gevoelens bij: ook alle wetsovertredingen van de kant van de politie vallen volgens de amnestiewet buiten rechtsvervolging.

De amnestiewet geeft de anti-regeringsdemonstranten vijftien dagen de tijd om in het hele land alle overheidsgebouwen te ontruimen, met uitzondering van het Huis van de Vakbond, het afgelopen zaterdag bezette expositiegebouw Huis van Oekraïne en het voormalige Oktoberpaleis in de hoofdstad. De actievoerders mogen ook hun tentenkamp op de Chresjatikstraat behouden, maar moeten de overige wegen vrijmaken.

In Charkiv wordt het Oekraïense Front opgericht als tegenhanger van Majdan. ‘We beginnen met het opschonen van ons land door de mensen weg te sturen die hier zijn met de bedoeling ons land te bezetten’, zegt initiatiefnemer Michail Dobkin, gouverneur voor de Partij van de Regio’s in deze grensprovincie. Hij vindt dat er ‘een te verwaarlozen kans’ is dat een burgeroorlog nog te vermijden valt.

Een ‘gouden’ toiletpot heeft de plek ingenomen van het standbeeld van de eerste leider an de Sovjet-Unie, Vladimir Lenin, dat in december van de sokkel werd getrokken. De wc-pot is een verwijzing naar het gouden toilet dat Janoekovitsj naar verluidt heeft in zijn landhuis nabij Kiev.

President Janoekovitsj geeft op dinsdag 4 februari te kennen dat hij bereid is vervroegde verkiezingen uit te schrijven. Hij blijkt zich gesterkt te voelen door een opiniepeiling waaruit blijkt dat hij nog altijd op 20 procent van de kiezers kan rekenen. Oppositieleider Klitsjko van Oedar volgt hem overigens op de voet met 19,1 procent, terwijl het onafhankelijke parlementslid Petro Porosjenko op 10,3 procent uit komt.

De Amerikaanse vice-president Joe Biden adviseert Janoekovitsj dringend om de oproerpolitie van de straat te halen, de gevangen genomen betogers vrijlaten en de mensen ter verantwoording roepen die achter het geweld van de afgelopen twee maanden zaten. Er ontstaat steeds meer ongerustheid om de radicale actievoerders. EU-commissaris Stefan Füle vindt dat de aanvoerders van Majdan en de oppositieleiders nadrukkelijk afstand van ze moeten nemen.

‘‘Fuck the EU!’’            Victoria Nuland, Amerikaanse onderminister

Een uitgelekt telefoongesprek waarin de Amerikaanse onderminister van Buitenlandse Zaken Viktoria Nuland de woorden Fuck the EU! zegt tegen haar ambassadeur in Kiev Geoffrey Pyatt zorgt voor flink wat opschudding. Nuland is boos vanwege de geringe steun die de Verenigde Staten van de EU krijgen bij de poging om de politieke crisis in Oekraïne te bezweren.

Duizenden betogers tegen het regeringsbeleid verzamelen zich op zondag 9 februari weer op het Onafhankelijkheidsplein. Klitsjko wil dat ze buurtwachten gaan vormen, oud-minister Joeri Loetsenko van Binnenlandse Zaken adviseert ze om een helm en een honkbalknuppel aan te schaffen waarmee ze zichzelf, maar ook anderen kunnen verdedigen. Op donderdag 13 februari worden de barricades in het centrum van Kiev vernieuwd. Toen het nog volop winter was, werden zakken met sneeuw gevuld en opgestapeld. Inmiddels dooit het overdag en komt de temperatuur ook ’s nachts nog maar amper onder het vriespunt. Daardoor zakken de barricades in. In plaats van sneeuw wordt nu zand gebruikt.

Het sinds begin december bezette stadhuis van Kiev wordt door de actievoerders verlaten. Dat geldt ook voor de vier provinciehuizen in het westen van het land die geruime tijd in handen zijn geweest van betogers. De Hroesjevskistraat wordt gedeeltelijk vrijgemaakt. Wel zijn de betogers van plan om vanaf nieuwe barricades de gang van zaken nauwlettend in de gaten te houden.

De oproerpolitie heeft zich teruggetrokken bij het parlementsgebouw in Kiev, tot grote vreugde van oppositieleider Jatsenjoek van de Moederlandpartij. ‘Nu moeten we nog af zien te komen van de corrupte regering’, is op zondag 16 februari zijn boodschap aan de naar schatting 30.000 betogers op het Onafhankelijkheidsplein. Er komt veel geld binnen voor het anti-regeringsprotest Majdan. Dagelijks tussen de 16.000 en 32.000 euro, aldus Majdanleider Stepan Koebiv. Op het Onafhankelijkheidsplein staan een grote doos en meerdere kleinere voor donaties onder het wakend oog van de betogers. Het geld wordt vooral besteed aan het inkopen van voedsel, maar ook worden de gezinnen van de gedode of gewond geraakte betogers financieel ondersteund.

Een tientallen meters lange linie van vuur
scheidt politie en betogers op Majdan.

Dan breekt de 89e dag van Majdan aan. Het is dinsdag 18 februari. De politie gebruikt traangas, rookgranaten en knuppels om duizenden betogers er van te weerhouden naar het parlementsgebouw te trekken, waar wordt gesproken over een terugkeer naar de grondwet van 2004. De betogers reagereren door met stenen en explosieven te gooien. Een twintigtal betogers omsingelt een politiebus, waarna een vechtpartij uitbreekt.

In de Shovkovitsjinastraat slagen circa 5.000 betogers erin de oproerpolitie tien meter terug te dringen in de richting van het parlementsgebouw. Via de Hroesjevskistraat rukken andere betogers op, voorbij de barricades. Ze zijn voorbereid op een gewelddadige confrontatie met de politie. Opnieuw zijn er stapels autobanden in brand gestoken. Zwarte rookwolken stijgen op, zals eerder. Radicale actievoerders staan in slagorde opgesteld bij de barricades.

De politie opent rond het middaguur het vuur op de naar het parlementsgebouw oprukkende betogers. Er vallen vier doden en meer dan honderd gewonden. Het Onafhankelijkheidsplein stroomt vol betogers. Een tientallen meters lange linie van vuur scheidt politie en betogers op Majdan van elkaar. Alles wat maar brandbaar is, wordt via de massa doorgegeven en op het vuur gegooid. In het Huis van de Vakbond woedt een uitslaande brand. Rond middernacht wordt gemeld dat er die dag 20 doden zijn gevallen.

De betogers houden de daaropvolgende nacht stand. Inmiddels wordt over 25 doden gesproken en 1.000 gewonden. Het Huis van de Vakbond brandt nog steeds. Ook elders in Oekraïne is het erg onrustig. De grensovergang bij het Poolse Krakovets is door betogers afgesloten voor het verkeer, in Chmelnitsi wordt een vrouw doodgeschoten bij de bestorming van het provinciehuis.

Rond het middaguur wordt weer hevig gevochten op Majdan. Rusland beschuldigt het Westen er van een ‘bruine’ revolutie in Oekraïne te willen ontketenen. Laat in de avond bereiken de president en de oppositie een akkoord over een wapenstilstand.

Dan breekt de dodelijkste dag aan,
75 doden door scherpschutters.

Terwijl de betogers de politie ver terugdringen van Majdan valt op donderdag 20 februari rond negen uur ’s ochtends de eerste dode. Er zullen die dag nog tientallen volgen, vooral bij het Oktoberpaleis. Er zijn zeker 10.000 mensen op het Onafhankelijkheidsplein, maar tegen de avond is hun aantal verdrievoudigd. Temidden van het geweld maakt waarnemend burgemeester Makajenko bekend dat hij ontslag neemt. Chefarts Olha Boholomets van Majdan meldt dat scherpschutters veel slachtoffers maken. Er vallen die dag 75 doden, waaronder 16 politiemensen.

Op verzoek van president Janoekovitsj komt de Russische ombudsman Vladimir Loekin naar Kiev om te bemiddelen tussen regering en oppositie. Ook de ministers van Buitenlandse Zaken van Duitsland, Polen en Frankrijk praten mee. Janoekovitsj kondigt vervroegde presidentsverkiezingen aan, vier maanden eerder dan gepland. Ook stemt hij in met een terugkeer naar de grondwet van 2004 die de macht van de president beperkt en meer macht legt bij het parlement en de premier. Ook moet er een breed samengesteld kabinet van nationale eenheid komen om het vertrouwen in de overheid te herstellen. Het zijn de uitkomsten van een akkoord dat vroeg in de ochtend gesloten is met de oppositie. Majdan gaat akkoord, maar de ultranationalistische Rechtse Sektor niet. Later blijkt dat ook de Russische vertegenwoordiger heeft geweigerd zijn handtekening onder het akkoord te zetten.

De echte doorbraak komt op zaterdag
22 februari, de 93e dag van Majdan.

De Partij van de Regio’s valt uiteen. President Janoekovitsj blijkt ‘zoek’. Hij zou in Charkiv zitten of het land uit zijn, niemand die het weet. Zijn landgoed Mezjihirja blijkt verlaten. De bewakers laten iedereen binnen. Alles van waarde is dan al weggehaald. Het ministerie van Binnenlandse Zaken meldt dat de politie nu ‘achter het volk’ staat. Gouverneur Michaul Dobkin van Charkiv wijkt voor korte tijd uit naar Rusland.

Rond het middaguur besluit het parlement Janoekovitsj af te zetten omdat hij zijn plicht als president heeft verzaakt. Vervolgens wordt de grondwet van 2004 in ere hersteld en mag oud-premier Joelia Timosjenko uit de gevangenis.

Janoekovitsj laat van zich horen in een vooraf opgenomen toespraak, waarin hij van een staatsgreep spreekt. Later zal blijken dat Janoekovitsj in de steek is gelaten door zijn eigen mensen en dat hij geen andere mogelijkheid zag dan het land te verlaten. Om negen uur ’s avonds houdt Joelia Timosjenko vanuit een rolstoel een korte toespraak op het volgestroomde Onafhankelijkheidsplein. De dag erna is nog altijd onduidelijk waar de afgezette president zich ophoudt. Zijn luxe landgoed wordt opengesteld voor publiek en duizenden komen zich er aan vergapen. Ook duiken beelden op van bewakingscamera’s die laten zien hoe vrachtwagens worden volgeladen met dure spullen op Mezjihirja.

Oleksandr Toertsjinov wordt door het parlement benoemd tot interim-president, de datum voor het kiezen van een nieuwe president wordt vastgesteld op 25 mei. Arseni Jatsenjoek gaat het nieuwe kabinet leiden.
Russische legeroefening loopt uit op bezetting Krim door ‘groene mannetjes’.

Op woensdag 26 februari kondigen de problemen op de Krim zich aan. Russische parlementsleden overleggen met parlementsleden van de autonome Krimrepubliek in de stad Simferopol over het verstrekken van paspoorten aan inwoners van de Krim volgens een versnelde procedure. Ook zou de bevolking op de Krim een referendum moeten houden over de vraag of de Krimrepubliek deel moet blijven uitmaken van Oekraïne of dat aansluiting wordt gezocht bij Rusland. De autonome Krimrepubliek weigert de nieuwe regering in Kiev te erkennen. Rusland begint aan een grootschalige militaire oefening in het midden en westen van dit land. Een dag later bestormen tientallen gewapende pro-Russische activitsten het regeringsgebouw en het parlement van de Krimrepubbliek. De Russische vlag wordt in top gehesen. Het parlement van de Krimrepubliek ontslaat het kabinet.

Op vrijdag 28 februari begint de Russische invasie van de Krim. Naar schatting 2.000 militairen zonder duidelijke herkenningstekens - bekend geworden als ‘groene mannetjes’ - bevinden zich al op het schiereiland. Ze maken wel gebruik van materieel met Russische kentekens. Een dag later vraagt de nieuwe premier van de Krim, Sergej Aksionov, Rusland om hulp. De annexatie blijkt die dag al min of meer een feit. Er zijn naar schatting al 28.000 Russische soldaten gearriveerd. Het is op de kop af honderd dagen na het begin van Majdan.

Geen opmerkingen: